Metabolizmanın Stres Yükü;Kortizol

Kortizol nedir?

Kortizol, böbrek üstü bezlerinden salgılanan vücudun strese karşı gösterdiği tepkiyle ilişkili bir hormondur. Aslında bu hormonla acil durumlarda kendini korumaya programlanırsın. Stres gereken miktarda ve uygun zamanlarda daha iyi düşünmeni, koordinasyonu daha iyi oluşturmanı sağlayabilir fakat dozunu aşmaya başladığın an yüksek miktarda kortizolle beraber alarm durumundasın demektir! Fazla stres kortizol seviyenin de yükselmesine sebep olur. Bu hormon kan basıncını, kan şekerini arttırır ve bağışıklığını baskılar. Hatta ve hatta kilo vermeni dahi engelleyebilir!

Sabah kortizolünün 5-25 mcg/dl değerleri arasında olması gerekmektedir. Genellikle 20 mcg’ın fazla üzerinde olmaması önemlidir.

• Bel çevrende yağlanma arttıysa,

• Devamlı yediklerinle doymadığını hissediyorsan

• Uykuya dalmada güçlük çekiyor ya da sabahları uyandığında kendini yorgun hissediyorsan,

• Vücut kas ağrıların varsa,

• Odaklanmakta güçlük çekiyorsan ya da unutkanlığın arttıysa,

• Hastalıklara sık sık yakalanmaya başladıysan

• Kendini devamlı gergin ve melankolik hissetmeye başladıysan hayatındaki stres faktörlerini azaltman gerekli olabilir. Çünkü gereğinden fazla salgılanan kortizol artık sana zarar vermeye başlamış demektir.

Bağışıklık: Vücudunda hücrelerinin bağışıklığında esansiyel hücrelerden birisi T hücreleridir. Kortizol ise bu T hücrelerinin çoğalmasını ya da diğer sinyalleri almasını engelleyerek bağışıklık sistemini baskılamaya sebep olur. Stres altında bitkin düşmen ve hastalıklara daha kolay yakalanman aslında tam olarak bu sebepten dolayı. Fakat dikkat etmen gereken bağışıklığının fazla baskılanması kanser riskini de arttırmaktadır. Yapılan araştırmalar uzun dönem Kortizol yüksekliğinin özellikle kanser türlerinden meme kanseri riskini arttırdığını göstermektedir.2011 yılı Meme Kanseri Araştırmasında yapılan açıklamaya göre fazla salınan Kortizol meme kanseri riskini arttırıyor. Araştırmaya göre Kortizol meme bezlerinin büyümesi ve fonksiyonlarını gerçekleştirmede, ayrıca meme bezlerinde östrojenin salınmasında rol oynamaktadır. Fakat bu hormon fazla streste tümör öncüsü hale gelerek meme kanseri riskini oluşturmaktadır.

Kan Şekeri: Kortizol proteinlerden karbonhidrat üretimine gider. Ayrıca vücudun stresle karşılaştığında yükselen kortizol hormonu insülinin aktivitesine engel olur ve kan şekerin giderek yükselmeye başlar. Bu durumun uzun süre devam etmesi insülin direnci oluşmasıyla beraber diyabet riskini de giderek arttırır. 2015’te Uluslararası Stres Biyolojisi Yayınlarının yaptığı araştırmaya göre kortizol yüksek kan şekeri, insülin direnci ve diyabet gelişiminden sorumlu faktörlerde birisi!

Uyku: Araştırmalar stresle beraber uyku kalitenin de bozulacağını söylüyor! Ayrıca Amerika Uyku Bozuklukları ve Uyku Araştırmaları Birliğinin yayınladığı bir makaleye göre yetersiz uyku da ertesi gün Kortizol seviyenin artmasına sebep oluyor! Bu kısır döngüye girmemek için yeterli uyuman ve Kortizol seviyeni devamlı yükseltecek durumlardan kendini uzaklaştırman çok önemli! Biliyorsun ki kalitesiz uyku kalp hastalıkları, diyabet, kilo sorunlar ve daha birçok problemi de beraberinde getiriyor.

Sinir Sistemi: Artık işine odaklanmakta güçlük mü çekiyorsun? Ya da her şeyi daha kolay mı unutur oldun? Bu konuda stres faktörlerine maruz kalıp kalmadığını sordun mu? Çünkü gereğinden fazla seviyede kortizol bilişsel fonksiyonların da olumsuz etkilenmesine sebep oluyor. 2013 yılında yapılan araştırmaya göre uzun süre salgılanan kortizolün kişide unutkanlığın gelişmesine, öğrenmede ve odaklanmada güçlük yaşamasına sebep oluyor! Bunlarla beraber Hafıza Bozukluğu ve Nörolojik Hastalıklar Enstitüsinin yaptığı açıklamaya göre fazla kortizol Alzheimer Hastalığının oluşmasına zemin hazırlamaktadır. Ayrıca bunun dışında bu hormonun fazla salgılanması anksiyete, depresyon gibi durumların oluşmasına da sebep olabiliyor.

Sindirim Sistemi: Yükselen kortizol hormonu sempatik sistemi baskılayarak parasempatik sistemi devreye sokar. Bu sistem yemek üzerine oluşan sistemleri baskılar, sindirim enzimleri yavaşlar, mukozal salgılar azalır. Bu durumun uzun süre devam etmesi üzerine kişinin yemek yemesi bu mukozal hatların zarar görmesine, mide ülserlerinin, hazımsızlıkların, bağırsak problemlerinin oluşmasına sebep olur. Bu konuda en kolay örnek çevrendeki stresli kişilerin sindirim sisteminde yaşadığı problemler olabilir. Düşününce en fazla stresi olan çoğu kişinin mide ülserleri, hazımsızlık ya da bağırsak problemleri yaşadığını rahatlıkla fark edebilirsin.

Kalp Sağlığı: Kalbini korumak istiyorsan stresten uzak dur! Stres anında bedenin seni koruyabilmek için kalbinin daha fazla atmasına ve hücrelere daha fazla kanın 

pompalanmasına ve giderek kan basıncının artmasına sebep olur. Fakat bu durumun kronikleşmeye başlaması bir süreden sonra kan damarlarına ve kalbine hasar vermeye başlamakta. Amerikan Kalp Birliğinin yaptığı açıklama da kronik stresle beraber fazla salınan kortizolün kalp hastalıklarına sebep olacağı konusunu destekliyor.

Kilo kaybı: Kortizol birçok açıdan kilo vermeni engeller. İlk olarak bağışıklığının düşmesi, uykunun verimli olmaması, ardından kilo verememe problemlerini getirir. İkinci olarak kortizol insülin metabolizmasını bozarak insülin direnci oluşmasına bu da kilo verememe, daha fazla yeme ve bel çevresinde yağlanmalara sebep olur. Stres altında beynin zor durumda olduğunu düşünerek bedenin koruma mekanizmasını devreye sokar, aç olduğunu düşünerek yeterli enerji ihtiyacını karşılamak için seni daha fazlasını yemeye teşvik eder. Bunun yanında aldığı enerjiyi zor zamanlarda kullanmak için de yağ olarak depolamaya başlar ve kilo vermen giderek zorlaşır. Bu konuda Uluslararası Obezite Yayınlarında yapılan araştırma da yüksek kortizol seviyesi santral obeziteye sebep olduğunu söylüyor!

Sen de diyet stresinden dolayı kilo veremeyen, yeterli uyku alamayan ya da devamlı hasta olanlar arasında olabilirsin! Kortizolün daha fazla olumsuz etkilerine maruz kalmak istemiyorsan en kısa zamanda hayatındaki stres faktörlerini minimuma indirmeye başlamalısın!